نمونه گچبری های ایرانی

اینم از نمونه های این هفته

ادامه دارد...

انواع گچ

گچ بتا (استاکو): از پخت گچ در دمای پایین با از دست دادن قسمتی از آب تیلور بوجود می آید.
گچ تمیز کاری: از پخت سنگ گچ در دماهای مختلف تولید می شود.
گچ پرداخت: گچی است که برای روکش نمودن نمایی سطوح و سایر کارهای بنایی استفاده
می شود.
گچ زیر کاری: برای گچ کاری یا گچ و خاک سطوح و سایر کارهای بنائی استفاده می شود.
گچ مرمر: گچ بدون آب مولوکولی است که با محلول زاج مخلوط شده و مجدداً پخته می شود.
گچ استریش: گچ بدون آبی است که در دمای بالا حاصل شده که فعال کننده آن آهک است.
گچ انیدریت : به گچ بدون آب مولوکولی اطلاق می شود.
گچ صنعتی : به طور کلی گچی است با ساختمان مولوکولی نیم هیدارت با خواص فیزیکی
مشخص که در پزشکی و قالب و صنایع مورد استفاده قرار می گیرد و برحسب پخت معمولاً
نیز همراه دارد. (caso4,2H2o) مقداری گچ خام به صورت
شرایط نگهداری گچ:
اگر گچ به صورت فله ای در کارگاه موجود باشد باید بلافاصله مصرف گردد زیرا همانطور که می
دانید گچ میل ترکیبی بالایی با آب دارد و حتی رطوبت هوا را جذب می نماید و پس از مدتی
فاسد می گردد. یعنی در موقع مخلوط کردن آن با آب ازیاد حجم پیدا نکرده و سخت نمی شود.
ولی گچ پاکتی را اگر به طریقه صحیح انبار کنند به طوری که دور از رطوبت باشد می توان حتی
گچ را برای مدت یکسال هم انبار و سپس آن را مصرف کرد. برای انبارکردن گچ باید آن را
روی تخته هایی که حداقل از زمین ١٠ سانتی فاصله دارد، بگذارند و فاصله پاکت های گچ از دیوار
های انبار باید حداقل حدود ٢٠ سانتیمتر باشد و بیش از ١٠ پاکت گچ راروی هم نچینند.

گچبری , هنری ایرانی

 ایرانیان از دیرباز با عنصری به نام "گچ " آشنائی داشته اند. این نکته را کشف آثار گچی در هفت تپه خوزستان که مربوط به تمدن ایلامی است تائید می کند. به یقین اشکانیان و هخامنشیان نیز با این عنصر و تکنولوژی ساخت تزئینات گچی آشنا بوده اند. گچبریهای کوه خواجه در جنوب شرقی ایران مربوط به تمدن اشکانی است.

     در عصر ساسانی تکنیک و روشهای خاص به همراه نقوش مختلف حیوانی،‌ انسانی،‌ گیاهی و هندسی مورد توجه قرار گرفت و با تلفیق روشهای مختلف مناظر جالب توجهی به دست آمد که باعث شد تحولاتی در هنرهای دیگر آن عهد و آغاز اسلام بوجود آید.

     با گسترش اسلام در ایران طرحهای مختلف همچون "اسلیمی " و "ختائی " در تزئین مساجد و مدارس به کار گرفته شد و در گچبری های بدست آمده تا زمان مغول از بهترین طرحها و نقشه ها استفاده می شد. بطوری که تا پیش از رواج کاشیکاری، گچ تنها عامل زیبائی و تزئین بناها و فضاهای مذهبی شد محراب مسجد جامع اصفهان بیانگر رشد و شکوفائی این هنر می باشد.

     با روی کارآمدن صفویان از گچبری تنها در داخل منازل اعیان و اشراف وقت استفاده می شد و تا دوران قاجار نیز استفاده از گچ ادامه داشت. در دوران پهلوی به دلیل رواج گچبریهای پیش ساخته این هنر در سراشیبی سقوط قرار گرفت بطوری که امروز استادان گچبر قدیمی تنها به مرمت آثار باقی مانده از قدیم مشغول هستند و کمتر استادکاری در پی خلق آثار بدیع و جالب است.

     امروز برخی از آثار گچبری در ایران از شهرتی عالمگیر برخوردار هستند. از دیگر هنرهائی که در گچبری مورد استفاده قرار می گیرند خطوط اسلامی و به خصوص خط نسخ می باشند.

     از محرابهای معروفی که با گچبری تزئین شده اند. محراب مسجد ملک کرمان (مربوط به سال 477 هجری قمری)، محراب مسجد زواره (در نزدیکی اردستان با تاریخ 530 هجری قمری)،‌ محراب مسجد اولجایتو در مسجد جامع اصفهان (مربوط به سال 710 هجری زمان حکومت سلطان محمد خدابنده،‌ معروف به اولجایتو و محراب مسجد آقانور(که در سال 1039 هجری قمری ساخته شده است) می باشد.

از اساتید معروف این هنر در حال حاضر استاد رضا اعظمی و استاد حسن ریاحی هستند. از آثار معروفی که استاد اعظمی ساخته است محراب گچبریهای هارونیه است.

     از آثار استاد حسن ریاحی نیز می توان به گچبری هائی که در خانه های قدیمی به جا مانده از دوران صفویه و قاجار همچنین بازسازی گچبریهای خانه معروف امام جمعه و مرمت و قطاربندی ها و آینه کاریهای شهشهان اشاره کرد.

     در سالهای پس از پیروزی انقلاب سازمانهای ذیربط و مسئول همچون سازمان میراث فرهنگی و سایر نهادها با استفاده از استادکاران و شاگردان مستعد آنان به مرمت بسیاری از شاهکارهای گچبری بناهای قدیمی پرداخته و در راه احیاء این هنر اصیل ایرانی گام های موثری برداشته اند.

     به یقین اشکانیان و هخامنشیان نیز با این عنصر و تکنولوژی ساخت تزئینات گچی آشنا بوده اند. گچبریهای کوه خواجه در جنوب شرقی ایران مربوط به تمدن اشکانی است.

گچ چیست

گَچ، سنگ گچ کلسیم سولفات آبدار طبیعی است و در چندین فرم بلوری یافت می‌شود که در داشته‌های خاکی پوسته جامد کره زمین به فرم قشرهای نسبتاً ضخیم و کلفت فراوان است که آن را از دل زمین بیرون می‌آورند و مورد به‌کارگیری قرار می‌دهند.

گچ را پس از استخراج از معدن مانند آهک به کوره می‌برند و تا دمای نزدیک به ۱۸۰ درجه سانتی‌گراد گرما می‌دهند تا شماری از مولکول‌های آب تبلورش را از دست بدهد وبه فرم گچ قابل به‌کارگیری به عنوان مصالح ساختمانی و قالب گیری درآید. معمولاً گچ را با آسیابهای مخصوص به صورت پودر در می آورند و در کیسه ها یا به صورت فله به فروش می رسد . پودرهای گچ مرغوب باید کوچکتر از 0.15 میلی متر باشد . در اکثر موارد ترکیب گچ و آب خالص برای کاربدهای مختلف استفاده می شود هر چند در موارد نیاز با اضافه کردن مقداری مواد مختلف می توان زمان سفت شدن آن را کاهش داد . مثلاً با اضافه کردن 1% نمک طعام به مخلوط گچ و آب زمان سفت شدن آن زیاد می شود و اگر میزان نمک بیش از 4 درصد شود زمان سفت شدن زیاد می شود ( تا 30 دقیقه ) .

2CaSO4 · 4H2O → 2CaSO4 · H2O + 3H2O (به صورت بخار متصاعد می‌شود).

رنگ گچ به فرم طبیعی سفید بوده و ممکن است به دلیل ناخالصی‌های مواد آلی رس و اکسید آهن به رنگ‌های خاکستری، خاکستری مایل به آبی، صورتی یا زرد دیده شود. سنگ گچ دارای سیستم تبلور منوکلینیک، وزن مخصوص ۳۲/۲ و سختی ۵/۱ تا ۲ می‌باشد. ژیپس مورد به‌کارگیری با سنگ گچ به فرم توده‌ای بلوری‌شده که به فرم دانه‌های ریز و درشت است؛ در اسید کلریدریک و آب گرم به فرم محلول در می‌آید. سنگ گچ خالص دارای ۹/۲۰ درصد آب ترکیبی و ۶/۴۶ درصد SO3 و ۵/۳۲ درصد CaO است.

خلوص سنگ گچ بر پایه درصد کانی ژیپس در آن تعریف می‌شود. بر پایه انجمن استاندارد مصالح آمریکا (ASTM) دست‌کم خلوص مورد نیاز برای سنگ گچ در مواد صنعتی ۷۰ درصد ژیپس است در صورتی که بیش‌تر سنگ گچ‌های تجارتی و بازرگانی دارای ۷۵ تا ۹۰ درصد خلوص می‌باشند. نا خالصی‌های موجود در سنگ گچ بیش‌تر شیل، رس‌ها و کربنات کلسیم است و گاهی بازمانده کنش‌ها و فعالیت‌های حیاتی نیز در آن دیده می‌شود.

این واژه از فارسی میانه gač است که ریشهٔ نهایی آن نامعلوم است، ولی با واژه‌های اکدی gaṣṣu، آرامی gaṣṣā، عربی جصّ، لاتین gypsum، و یونانی باستان gýpsos مرتبط است.